„O roli wody w naszym życiu nie trzeba nikogo przekonywać, bez żadnej przesady mówimy, że woda jest jego źródłem. Ale woda to również przedmiot westchnień i natchnienia artystów. Morza, rzeki i jeziora były istotnym motywem twórczości wielu malarzy. Wybitna poetka, laureatka Nagrody Nobla Wisława Szymborska w wierszu „Woda” pisze między innymi:

„…Ktoś tonął, ktoś o ciebie wołał umierając.
Było to dawno i było to wczoraj.
Domy gasiłaś, domy porywałaś
jak drzewa, lasy jak miasta.
Byłaś w chrzcielnicach i wannach kurtyzan.
W pocałunkach, całunach.
Gryząc kamienie, karmiąc tęczę.
W pocie i rosie piramid, bzów.
Jakie to lekkie w kropli deszczu.
Jak delikatnie dotyka mnie świat.
Cokolwiek kiedykolwiek gdziekolwiek się działo,
spisane jest na wodzie babel”

Woda to substancja niezwykła. Rolę, jaką pełni, zawdzięcza swoim szczególnym cechom. Jednocześnie kryje w sobie wiele tajemnic. Wspomnijmy kilka.

Sam fakt, że woda na Ziemi może występować w trzech stanach skupienia – gazowym, ciekłym i stałym – czyni ją wyjątkową. Woda ma temperaturę topnienia i wrzenia znacznie wyższą niż substancje o podobnej budowie. Wysokie ciepło parowania oraz dobre przewodzenie pozwalają na wyrównanie i utrzymanie stałej temperatury naszych organizmów. Duże napięcie powierzchniowe wody – dzięki obecności sił kohezji i adhezji – pozwala przemieszczać się lekkim owadom po jej powierzchni. Z kolei niska gęstość lodu powoduje, że utrzymuje się on na powierzchni akwenów i dzięki temu wiele organizmów wodnych może przetrwać ostre zimy. Ruch płynącej wody w rzece lub w morzu jest turbulentny. I tu wchodzimy w obszar fascynujących badań i niewiadomych, bo turbulencja to wciąż jedna z największych zagadek fizyki!

Woda jest nam niezbędna do życia. Gdy lekarz mówi o odwodnieniu organizmu (czyli o sytuacji, gdy organizm traci więcej wody i elektrolitów niż pobiera), nasze zdrowie a nawet życie są zagrożone. Myśląc o wodzie na Ziemi martwimy się, gdy jest jej zbyt mało lub gdy jest brudna. Kiedy zagrożony zostaje dostęp do czystej wody, niebezpieczeństwo grozi całym społeczeństwom. Ale gdy jest jej zbyt dużo, również ogarnia nas strach. Ulewy, podtopienia, powodzie wciąż wywołują spustoszenie i budzą grozę. Mówi się też, że woda to „ropa XXI wieku” i bez wątpienia to o wodę będą się toczyły największe konflikty przyszłości.

Zagadnienia związane z wodą są przedmiotem niezliczonych badań naukowych we wszystkich miejscach naszego globu. Dotyczą one wielu obszarów naszej wiedzy – od filozofii, badań społecznych, historii, poprzez geofizykę, hydrologię, fizykę, modelowanie matematyczne, geografię, botanikę, nauki rolnicze, inżynieryjne, do medycyny a nawet astrofizyki.

Przeciętny zjadacz chleba może nawet nie zdawać sobie sprawy z tego, że aby powstał chleb, potrzeba wody. Jeden bochenek zostawia swój ślad w postaci ponad 450 litrów wody.

Warto lepiej poznać wodę, jej właściwości i wszystkie fascynujące zjawiska z nią związane. Dlatego cieszę się, że będzie ona bohaterką 25. Pikniku Naukowego Polskiego Radia i Centrum Nauki Kopernik. Mam nadzieję, że zaprezentujecie Państwo gościom Pikniku swoje badania, zaciekawicie ich, a czasem zaskoczycie i zainspirujecie do własnych przemyśleń”.

prof. Paweł Rowiński